Ovaj temeljni zaokret iz
jednog veoma uspešnog i toliko hvaljenog prosedea prema dramaturgiji
njegovih ranih drama jeste samo još jedna potvrda više Krležinog idejnog
i estetskog nonkonformizma. Tako se veliki pisac, suočen sa svojom
najkompleksnijom temom, temom čoveka u istoriji i istorije u čoveku,
našao u isti mah pred ništa manjim iskušenjem: kako toj temi dati
adekvatnu i originalnu dramsku formu. Krleža je, s obzirom na vladajuće
uslovljenosti domaće dramske skripcije i pozorišne komunikacije
ustanovljene ponajviše upravo njegovim dugogodišnjim dramatičarskim
delovanjem, u najmanju ruku rizikovao jednu stvaralačku avanturu čiji je
plod, malo je reći, najneobičnije dramsko delo savremenih
jugoslovenskih književnosti.
Sve se to može smatrati bar dovoljnim
razlogom što mišljenje kritike o Areteju nije bilo nimalo jedinstveno.
Jedni su ga smatrali vrhuncem svega što je u jugoslovenskim
književnostima dotle bilo stvoreno, drugi vrhuncem Krležinog književnog
stvaranja, dok su treći u poslednjoj Krležinoj drami videli samo
zanimljivost jednog neobičnog pokušaja. Govoreći sa distance od četvrt
veka, može se u svim tim ocenama uočiti znatna doza neodmerenosti i
preterivanja. Neuspeh Areteja na pozorišnim daskama doprineo je sa svoje
strane da se inače buran kritički govor o ovoj Krležinoj drami ubrzo
stiša i gotovo sasvim ugasi ne prelazeći, kako to često biva, na teren
književno-naučnih studija.
